Marten Talens Hzn

Inleiding

Marten Talens is de grondlegger van het bedrijf Royal Talens (voorheen Talens & Co) te Apeldoorn, een bedrijf voor de productie van inkt, verf en lakken. Vele generaties Nederlanders hebben op school leren schrijven met Talens-inkt. Talens was toonaangevend in de wereld van inkt-producten en later ook verf-benodigdheden. Deze ondernemende man kwam aan het hoofd te staan van een groot bedrijf dat ook voor vestigingsplaats Apeldoorn van groot economisch belang is geweest[1][2]. In oude documenten en kranten wordt Talens beschreven als bereisd, belezen en selfmade en iemand met doorzettingsvermogen[3]. Hij bezat de zogenaamde hollandse koopmansgeest, uitmondend in:

  • Stichting Nederlandsche-Amerikaansche-Hypotheekbank in Uithuizen
  • Stichting van de Nederlandsch-Amerikaansche- Landbouwmaatschappij “ Eureka” in Uithuizen
  • Stichting van de Internationale Hypotheekbank in Apeldoorn
  • Stichting van de Hypotheekbank Holland-Amerika in Utrecht
  • Oprichting fabriek 'Talens & Co.', een Nederlandse fabriek voor verf, lak en inkt

Hieronder een korte schets van zijn levensloop.

 

Jeugdjaren in Winsum e.o. (1850-1871)

Marten Talens werd op 8 februari 1850 geboren in Obergum, (huidig adres: Westerstraat 2) dat nu deel uitmaakt Winsum. Hij was de zoon van Hilbrand Talens en Alberdina Aikes. Van de 8 kinderen in dit gezin bleven er slechts 2 in leven, naast Marten alleen zijn jongste zusje Jantien (1857-1945). De andere 6 stierven op zeer jonge leeftijd, 7 jaar en jonger. De familie Talens was een bemiddelde familie, die in Obergum en Winsum diverse panden en stukken grond bezat. Dit zou kunnen verklaren waardoor Marten Talens al op jonge leeftijd in staat was om grote investeringen te doen.

Vlak na de geboorte van zijn jongste zusje werd Marten Talens al wees op 9-jarige leeftijd, daar hun beide ouders als snel na de 6 jonge kinderen ook vlak na elkaar vroegtijdig stierven, beiden op 40-jarige leeftijd. Marten (9) en Jantien (2) trokken in bij een oom en tante in een voorname woning in het centrum van Winsum, aan de Hoofdstraat.

Op 12-jarige leeftijd verhuisde Marten naar Groningen, naar de kostschool aan het Martinikerkhof. Twee jaar later kwam hij terug en woonde weer even bij oom en tante. Daarna vertrok hij naar Baflo. Hij woonde hier 4 jaar. Het lijkt zeer aannemelijk dat hij heeft gestudeerd (het geld zal er zijn geweest en zijn latere beroep als kassier doet een opleiding vermoeden). Hij heeft hierna nog een periode in Brussel en Enschede gewoond.

 

Voorzijde Westerstraat 2, geboortehuis van Talens

Achterzijde geboortehuis

Het huis van oom en tante waar Marten Talens als wees vanaf zijn 9e jaar opgroeide (Hoofdstraat Winsum)

Martinikerkhof 1850

De jaren in Uithuizen (1871-1898)

Effectenhandelaar, kassier en commissionair

In 1871 duikt de naam Marten Talens Hzn op in Uithuizen. Hij is dan 21 jaar. Hij staat dan in de boeken als kassier. Laat een  nieuw huis bouwen in 1872. In 1876 trouwt hij (als 26-jarige) met Hilje Post uit Nieuwolda. Er worden in Uithuizen 3 kinderen geboren: Hilda (1880), Hilbrand (1881) en Alberdina (1886). Van Hilbrand en Alberdina is bekend dat zij de HBS in Warffum bezochten. Zoon Hilbrand zou zijn vader later opvolgen als directeur van de Talens-fabrieken.

Kassier Talens heeft een commissionairskantoor en woont in een prachtig statig renteniers-pand dat hij in 1874 als 24-jarige laat bouwen (hoek Oudestraat/Hoofdstraat te Uithuizen). Marten was toen effectenhandelaar van beroep. Uit de diverse krantenartikelen/advertenties blijkt dat Marten Talens zeker 28 jaren zeer actief op de beleggingsmarkt is geweest. Ook toen hij in later jaren directeur van de inkt-, verf- en lakfabriek in Apeldoorn was, hield hij zich nog steeds bezig met effecten.

Helemaal rechts, gedeeltelijk zichtbaar, de renteniersvilla die Talens hier als 24-jarige liet bouwen

Vooruitstrevend en vooraanstaand persoon

Maarten Talens was een vooruitstrevend en vooraanstaand burger in Uithuizen. Hij werd lid van de gemeenteraad en van het Bestuur van het 'Tot Nut van ’t Algemeen' opgerichte Spaarbank en Hypotheekbank. Maar bovenal is hij zelfstandig  kassier/commissionair. Het grote geld speelt een belangrijke rol in zijn leven. Zowel in Uithuizen als Leens vestigt hij Hypotheekbanken. Deze rijke man wordt gevraagd om zijn geld uit te lenen, met als doel om stevige winsten te maken. Ook de ‘dikke Hogelandster boeren” leggen hun geld in. Talens is directeur en tussenpersoon. Hij plaatst wervende  advertenties. We zien miljoenenbedragen voorbijkomen[4]

Bemoeienis met spoorlijnen

Marten is vanaf 1880 actief om een spoorlijn van Uithuizen naar naar de stad Groningen te bewerkstelligen. Met jonkheer Gerhard Alberda (van de borg Menkema) speelde hij een hoofdrol in de verwezenlijking van het plan van de gemeente. Zijn (niet doorgevoerde) voorstel: een route via de dorpjes Zandeweer, Kantens, Middelstum, Onderdendam en Bedum. Zijn geboortedorp Winsum/Obergum komt in zijn plannen bijzonder genoeg nooit in beeld. (Uiteindelijk gaat de spoorlijn van Uithuizen naar Groningen trouwens wel via zijn geboortedorp). Talens heeft met een aantal andere beleggers (dhr. Welt en dhr. Dojes) zelfs nog concessies bij het Ministerie aangevraagd voor de aanleg van een spoorlijn Amsterdam – Rotterdam.

Activiteiten in Noord-Amerika

In 1886 reist Talens met de stoomboot W.A. Scholten naar Amerika om grond aan te kopen, met als doel deze te verhuren en te verhandelen. Reisgenoot is grootgrondbezitter Dojes uit Uithuizen. Gedurende 4 maanden gaan de welgestelde Groningers op zoek naar goede landbouwgronden. In de staat Minnesota bij Clara City wordt 4000 ha aangekocht ("1 uur en 3 kwartier lang en 1 uur breed"). In 1890 is op dit grondgebied o.a. een stockfarm met de naam 'Groningen' gevestigd.

De reis naar Amerika heeft resultaat: In 1887 richten Talens en anderen de 'N.V. Nederlandsch-Amerikaansche Handelsbank voor Landbouw en Veeteelt' op. Talens wordt directeur. Doelen zijn de aan- en verkoop en het huren en verhuren van landerijen in Amerika, alsmede het verhandelen in Nederland van fokvee en het verstrekken van hypotheken. Jaren werkt hij samen met de Noord-Groninger 'hereboeren' Welt en Dojes. Beiden zijn lid van Raad van Beheer (D. Knol-Welt is grootgrondbezitter en Eerste Kamer-lid, R.P. Dojes is grootgrondbezitter en lid van de Provinciale Staten).

Ruzie en ontslag

In 1898 neemt Talens ontslag als directeur van de Nederlandsch Amerikaanse Hypotheekbank. Er is een stevige ruzie ontstaan tussen hem en de heren Knol-Welt en Dojes. Deze ruzie eindigt niet op het moment dat Marten Talens verhuist naar Apeldoorn. Hij blijft namelijk aandeelhouder. In 1900 en zelfs in 1910[5] komen we nog krantenartikelen tegen waar er sprake is van stevige onmin[6][7][8][9]

 

De periode in Apeldoorn (1898-1922)

In 1899 start de Obergumer Marten Talens met een inktfabriek in Apeldoorn (Talens & Co; verf, lak en inkt). . Het is niet duidelijk waarom hij – als oud bankier- koos voor de inkt- en verfwereld.  Hij had echter een groot zakelijk inzicht en wist de juiste contacten te leggen. Hij verzamelde de juiste mensen om zich heen, mensen met kennis van het product. Het achtervoegsel 'Co' was van chemicus F.Schmidt, een man die elders in Europa al een naam had opgebouwd. Hij was werkzaam bij een bedrijf dat zich bezig hield met het ontwikkelen en produceren van producten voor de inkt- en verfmarkt. De kwaliteit werd op een steeds hoger niveau gebracht. In eerste instantie werden alleen inkt en kantoorbenodigdheden gemaakt. Al snel ging Talens over op de productie van verven .

Begin 1900 werd de productie van Rembrandt olieverf (in tubes) toegevoegd aan de werkzaamheden. Voor veel schilders was de kwaliteitsverf een ideale oplossing. (Tot die tijd mengden schilders vaak nog zelf hun eigen verven. Een precies werkje, waarbij o.a. juiste hoeveelheden lijnolie, pigmenten en bindmiddelen van belang waren. In 1904 treedt zoon Hilbrand toe tot de directie, op het moment dat dhr. Schmidt zich terugtrekt. De bedrijfsnaam verandert dan van 'Talens & Co' naar 'Talens & Zoon'. De zakendrift van Marten Talens bracht hem naar België, Frankrijk, Zwitserland en zelfs Rusland.

In 1917 vond Marten Talens de tijd gekomen zich op 67-jarige leeftijd terug te trekken uit het bedrijf als directeur. Hij zou de jaren daaropvolgend optreden als adviseur. Zoon Hilbrand volgde hem in de functie van directeur op.

MartenTalens overleed in 1922 op 72-jarige leeftijd en ligt in Apeldoorn begraven. Op zijn grafsteen staat de geboorteplaats Obergum vermeld.

 

Dit is de Apeldoornse woning van Talens

Hieronder de Talens-fabrieken te Apeldoorn
(gebouwd 1927)

Meer informatie over zijn jeugd in Winsum

Hier komen doorverwijzende links naar extra pagina's of bv video's van de tentoonstelling

Meer info over zijn periode in Uithuizen

Met verdere doorverwijzing naar Bankzaken, periode in Amerika

Meer info over de periode in Apeldoorn

Hier ook verdere doorverwijzingen en links naar pagina's